Κωνσταντίνος Γ. Τζιάρας
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Σχολή Νομικών, Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης, 2017
Τύπος: Διατριβές

Η διδακτορική διατριβή αναφέρεται στην ιστορία των φτωχών στρωμάτων στη Θεσσαλονίκη του μεσοπολέμου. Στόχο της μελέτης αποτέλεσε η απόδοση της από κάτω εικόνας της κοινωνίας, η ανίχνευση των μηχανισμών επιβίωσης και η περιγραφή των περισσότερο ή λιγότερο πολιτικών εκφράσεων των φτωχών-επικίνδυνων τάξεων. Ταυτόχρονα αναλύεται η επιχείρηση του κράτους και των μηχανισμών του να αναλάβει το μονοπώλιο της βίας κανοναρχώντας κάθε έκφραση κοινωνικής και πολιτικής δραστηριότητας στο ιδιαίτερα ενδιαφέρον και τεταμένο πλαίσιο του μεσοπολέμου. Η διατριβή βασίστηκε στη συγκριτική μελέτη δικαστικών αρχείων (ιδιαίτερα στην αναλυτική αποδελτίωση του αρχείου του Πλημμελειοδικείου Θεσσαλονίκης) και άλλων πρωτογενών πηγών, αστυνομικών και διπλωματικών αρχείων, στη μελέτη του καθημερινού τύπου και των δημοσιευμένων στατιστικών, αλλά και την αξιοποίηση της μεσοπολεμικής και της μεταγενέστερης επιστημονικής και λογοτεχνικής βιβλιογραφικής παραγωγής. Δόθηκε προσοχή ώστε να μην αναπαραχθούν οι αρχειακές ταξινομήσεις και ο κυρίαρχος λόγος των ελίτ. Αντίθετα επιχειρήθηκε «αναποδογυρίζοντας» το αρχείο να ανιχνευθεί ο λόγος και οι τρόποι των υποτελών στρωμάτων.

Η διατριβή χωρίζεται σε τρία μέρη. Στα δύο πρώτα παρουσιάζεται το ευρύ φάσμα της καθημερινότητας το οποίο το κράτος επιχείρησε να ελέγξει και να επιτηρήσει τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό χώρο. Στο τρίτο μέρος γίνεται αναφορά στις κοινωνικές ομάδες που διέφυγαν ή παραλήφθηκαν από τον έλεγχο του κράτους και ενσωματώθηκαν ή συγκρούστηκαν μ’ αυτό. Χρησιμοποιούνται οι όροι γκρίζες και κόκκινες ζώνες. Στις γκρίζες ζώνες εντάσσεται ο κόσμος του οργανωμένους εγκλήματος και περιγράφονται οι στενές του σχέσεις με τους μηχανισμούς καταστολής. Τις κόκκινες ζώνες αποτέλεσαν τα τμήματα των φτωχών που επιχείρησαν να αναιρέσουν τις αιτίες της φτώχειας εντασσόμενοι στο ριζοσπαστικό εργατικό κομμουνιστικό κίνημα του μεσοπολέμου. Συναρμολογώντας τον κατακερματισμένο κόσμο των δικαστικών αρχείων επιχειρήθηκε να αποδωθεί, μέσα από το παράδειγμα της Θεσσαλονίκης, μια μικρογραφία της δημιουργίας του αστικού κράτους κατά τον μεσοπόλεμο.

Επιβλέπων καθηγητής: Γιώργος Μαργαρίτης