Στασινόπουλος Γιώργος
Gutenberg - Γιώργος & Κώστας Δαρδανός, Αθήνα 2010.
Type: Selected Bibliography

Στο βιβλίο επιχειρείται μια ολοκληρωμένη καταγραφή και αποτίμηση της οικονομικής πολιτικής στην Ελλάδα την πρώτη μεταπολεμική περίοδο της ανασυγκρότησης, εξεταζόμενη υπό το πρίσμα της ανάπτυξης, το οποίο αποτέλεσε το κυρίαρχο κοινωνικό και πολιτικό αίτημα της μεταπολεμικής περιόδου. Η μελέτη δίνει έμφαση στις πηγές και χαρακτηρίζεται από την εξαντλητική διαπραγμάτευση των κεντρικών ζητημάτων που απασχόλησαν την οικονομική πολιτική τη "δύσκολη" αυτή περίοδο, αναδεικνύοντας τα σοβαρά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας που σταδιακά απέκτησαν χαρακτηριστικά παθογένειας.

 

Στις σημερινές συνθήκες ύφεσης, ο συγγραφέας επιχειρεί να καταδείξει τις καταβολές των διαρθρωτικών προβλημάτων της ελληνικής οικονομίας, που εκδηλώνονται κυρίως με την χρόνια παραγωγική υστέρηση και την ελλειμματικότητα του ισοζυγίου εξωτερικών πληρωμών. Για τον συγγραφέα, έναν οικονομολόγο με θητεία στην οικονομική ιστορία, οι οικονομικές έννοιες δεν είναι αποκαθαρμένες από αξιολογικές κρίσεις και ιδεολογικές προτιμήσεις. Κατά τούτο, η διαπραγμάτευση των θεωρητικών και ιστορικών ζητημάτων στο βιβλίο αυτό ξεφεύγει από τα συνήθη πλαίσια της αμιγούς οικονομικής ανάλυσης, επιχειρώντας μια συνολική εξέταση από την πλευρά των κοινωνικών επιστημών και προβάλλοντας καθολικότερες αξιώσεις ερμηνείας για τους όρους διαμόρφωσης της σύγχρονης ελληνικής οικονομίας.

 

Στη μελέτη της οικονομικής πολιτικής που ασκήθηκε στην Ελλάδα την περίοδο 1944-1952 ο Στασινόπουλος λαμβάνει υπόψη τόσο το διεθνές πλαίσιο όσο και τους εγχώριους πολιτικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς παράγοντες που ενεπλάκησαν στη διαδικασία αυτή με όρους ιστορικούς και όχι με όρους οικονομικής αποτελεσματικότητας. Όπως καταλήγει «τόσο η αποτίμηση των εγχώριων δυνατοτήτων, όσο και ο προσδιορισμός των περιορισμών που θέτει το διεθνές οικονομικό περιβάλλον δεν γίνεται αποκλειστικά με όρους αποτελεσματικότητας. Πολλά από τα μέτρα οικονομικής πολιτικής που έλαβαν οι μεταπολεμικές κυβερνήσεις, δεν αποσκοπούσαν στην ορθολογική, τεχνικά, οργάνωση της οικονομίας, αλλά στη στήριξη του πολιτικού συστήματος και στη διεύρυνση της κοινωνικής αποδοχής του. Αυτό δεν πρέπει να εκληφθεί ως μια έκφραση ανορθολογικότητας από την πλευρά της πολιτικής, όπως εκφράζεται απ’ όσους έχουν μια οικονομίστικη αντίληψη για τα πράγματα. Η οικονομική πολιτική δεν ασκείται σ’ ένα πολιτικοοικονομικό κενό^. αφετηρία της είναι η συγκεκριμένη πολιτική και οικονομική της οργάνωση και η αποτελεσματικότητά της είναι συνάρτηση των μηχανισμών αναπαραγωγής της οργάνωσης αυτής. (…) Η ορθότητα ή η αποτελεσματικότητά της, λοιπόν, κρίνεται με βάση την ικανότητά της ν’ αναπαράγει τις κοινωνικές αυτές σχέσεις και ν’ αυξάνει την παραγωγικότητα της οικονομίας. Το ζητούμενο δεν είναι η ευημερία του ανθρώπου, γενικά, ή της κοινωνίας στο σύνολο της, γιατί αυτή μπορεί ενδεχομένως να επιτευχθεί με διαφορετικούς κοινωνικούς και πολιτικούς όρους, αλλά η διατήρηση των κοινωνικών όρων συγκρότησης (οργάνωσης) της οικονομίας».

 

Στην προβληματική αυτή, η μελέτη του Στασινόπουλου καταδεικνύει μια σχετική επιτυχία και μια αποτυχία στην άσκηση της οικονομικής πολιτικής των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων. Σύμφωνα με την λεπτομερή ανάλυση του, η επιτυχία αφορά στη σταθεροποίηση του υπάρχοντος πολιτικού πλαισίου και τη διαμόρφωση ενός πλέγματος εξουσίας, που οδήγησε στην εγκαθίδρυση μιας «καχεκτικής» δημοκρατίας. Η επιτυχία μετριάστηκε από το γεγονός ότι επιβίωσαν οι πολιτικές και οικονομικές παθογένειες, όπως αυτές εκφράστηκαν κυρίως στον τομέα της κρατικής διοίκησης. Από την άλλη μεριά, η αποτυχία αφορά την αδυναμία εκμετάλλευσης της ροής των πόρων της αμερικανικής βοήθειας για την ανασυγκρότηση της ελληνικής οικονομίας. Στη σημερινή συγκυρία, η μελέτη του Στασινόπουλου μοιάζει εξαιρετικά επίκαιρη όσο και προκλητική, επειδή ακριβώς αντιλαμβάνεται την ιστορικότητα της διαδικασίας ανασυγκρότησης της ελληνικής οικονομίας.

Κριτική: Λήδα Παπαστεφανάκη.