Μπελαβίλας Νίκος, Παπαστεφανάκη Λήδα (επιμ.)
πρόλογος Louis Bergeron, Μέλισσα, Αθήνα 2009.
Type: Selected Bibliography

Στα περισσότερα νησιά του Αιγαίου υπάρχουν ίχνη παλιών ορυχείων, μεταλλείων και λατομείων. Άλλοτε σε δυσπρόσιτες τοποθεσίες και άλλοτε δίπλα σε οικισμούς, σημαδεύουν με κτήρια, στοές, σκάλες φόρτωσης, πυλώνες το νησιωτικό τοπίο. Είναι τα ίχνη της βιομηχανικής εποχής (μέσα 19ου έως τέλη 20ού αι.), μια ιδιότυπη επέκταση της ευρωπαϊκής εκβιομηχάνισης στον πλούσιο σε ορυκτά χώρο του νησιωτικού Αιγαίου.

Στην Εισαγωγή των επιμελητών του τόμου παρουσιάζεται η προβληματική με την οποία τα ορυχεία του Αιγαίου πρέπει να αντιμετωπίζονται ως βιομηχανικά μνημεία. Ακολουθούν κείμενα στα οποία εξετάζονται οι γεωτεκτονικές συνθήκες διαμόρφωσης του υπεδάφους των νησιών (από τον μεταλλειολόγο Α. Ζ. Φραγκίσκο), καθώς και οι εξορυκτικές δραστηριότητες στα νησιά στη διάρκεια της Αρχαιότητας (από την αρχαιολόγο Λ. Μενδώνη). Οι αλλαγές που επέφερε η εξορυκτική δραστηριότητα στις νησιωτικές οικονομίες και κοινωνίες στην νεότερη και σύγχρονη εποχή (19^ος-20^ος αιώνας) παρουσιάζονται από την ιστορικό Λ. Παπαστεφανάκη. Ειδικότερα στη σύγχρονη εποχή, εξετάζονται η ιστορία των επιχειρήσεων που έδρασαν στα νησιά του Αιγαίου, οι ομάδες των κεφαλαιούχων που επένδυσαν στον μεταλλευτικό – εξορυκτικό τομέα, οι δημογραφικές αλλαγές που προκλήθηκαν από την λειτουργία των ορυχείων η αγορά εργασίας και οι εργασιακές σχέσεις. Ο χώρος, οι εγκαταστάσεις, οι τεχνικές εξόρυξης και μεταφοράς περιγράφονται στα κείμενα των αρχιτεκτόνων Ν. Μπελαβίλα, Μ. Μπαλοδήμου, Δ. Μαυροκορδάτου.

Στο β΄ μέρος του βιβλίου παρουσιάζονται αναλυτικά (από τους Ν. Μπελαβίλα, Α. Ζ. Φραγκίσκο και Λ. Παπαστεφανάκη) τα ορυχεία, μεταλλεία και λατομεία σε  29 νησιά του Αιγαίου (από την Κύθνο ως την Θάσο, από Αμοργό και την Ανάφη ως την Νίσυρο), στα οποία δραστηριοποιήθηκαν περίπου δύο εκατοντάδες ελληνικές και ξένες επιχειρήσεις. Η έκδοση περιλαμβάνει την ιστορική, τεχνική, μεταλλειολογική και αρχιτεκτονική τεκμηρίωση των εγκαταστάσεων, καρπό πολυετούς διεπιστημονικής έρευνας. Ανάμεσα στα μικρά ή μεγάλα ορυχεία που καταγράφονται ξεχωρίζουν τα κορυφαία βιομηχανικά μνημεία των μεταλλείων σιδήρου της Σερίφου, των σμυριδωρυχείων της Νάξου και των θειωρυχείων της Μήλου.

Την έκδοση με την εξαιρετικά πλούσια εικονογράφηση και την εντυπωσιακή τεκμηρίωση προλογίζει ο καθηγητής οικονομικής ιστορίας και επίτιμος Πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής για την Διατήρηση της Βιομηχανικής Κληρονομιάς (TICCIH), Louis Bergeron.

Η συγκεκριμένη έκδοση επιχειρεί με την συστηματική καταγραφή των ορυχείων να αναδείξει τον πλούτο της βιομηχανικής εποχής και του τεχνικού πολιτισμού στη νησιωτική Ελλάδα και να συμβάλλει στη διάσωσή του.

 

 

Κριτική: Χριστίνα Αγριαντώνη, "Ορυχεία στο Αιγαίο", Τα Ιστορικά 52 (2010), σ. 273-278.