Verrarou Stavroula
University of Crete, Department of History - Archaeology
Type: Dissertations

Η παρούσα διατριβή επιχειρεί να εμβαθύνει σε ζητήματα της ιστορίας της ελληνικής υπαίθρου, πολλά από τα οποία απασχόλησαν τους ιστορικούς στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Μέσα από τη μελέτη ενός σημαντικού όγκου συμβολαιογραφικού υλικού και άλλων πρωτογενών πηγών για την επαρχία Τριφυλίας και ειδικότερα για τον δήμο Κυπαρισσίας, προσεγγίστηκε η πληθυσμιακή και οικιστική εξέλιξη, το ιδιοκτησιακό καθεστώς, οι έγγειες σχέσεις και τα συστήματα εκμετάλλευσης της γης, η δράση του εμποροπιστωτικού και τραπεζιτικού κεφαλαίου. Με επίκεντρο το γαμήλιο φαινόμενο διερευνήθηκε το κοινωνικό περιεχόμενο των όρων, που περιγράφουν συνήθως τους πρωταγωνιστές της υπαίθρου (γεωργός, κτηματίας, γεωργοκτηματίας). Η ταξική διαφοροποίηση του αγροτικού κόσμου που διαπιστώθηκε, εντοπίζεται και σε άλλα στοιχεία, όπως το διαφορετικό είδος (εθνική ή ιδιόκτητη γη) και η διαφορετική σύνθεση (ασκεπής γη ή φυτείες) της εγγείου ιδιοκτησίας των γεωργών και των κτηματιών, η διαφοροποιημένη χρήση της μορτής ανά καλλιέργεια, η εκτεταμένη χρήση μισθωτής εργασίας. Η εξέταση του αρχειακού υλικού στο βάθος πενήντα περίπου ετών (δεύτερο μισό 19ου αι.) επέτρεψε να διαφανούν οι αλλαγές στο κοινωνικό σώμα, καθώς για διάφορους λόγους (πχ. διάχυση και ενίσχυση των κεντρικών θεσμών, οικονομική κάμψη μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1880) η τοπική ελίτ έχασε σταδιακά το μονοπώλιο στα παραδοσιακά ερείσματά της (γη, δανεισμό, εμπόριο, ενοικίαση φόρων) προς όφελος κεντρικών, κρατικών και ιδιωτικών, συμφερόντων. Με τη συνταγματική και πολιτειακή αλλαγή του 1864 και την εισαγωγή του δικομματισμού, στις αρχές της δεκαετίας του 1880, οι κοινωνικές αλλαγές θα βρουν την έκφρασή τους και στο πολιτικό πεδίο. Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα η επαρχία θα έχει χάσει την αλλοτινή σημασία της στη συνδιαμόρφωση των οικονομικών και πολιτικών όρων του εθνικού βίου και η θέση της θα υποβαθμιστεί σημαντικά. Κάπου εκεί ολοκληρώνεται η μετάβαση από τον κτηματία – πάλαι πότε ισχυρό φορέα οικονομικής και πολιτικής δύναμης – στον εξαρτώμενο από τις κρατικές πολιτικές, πλην πολιτικά υπολογίσιμο, αγρότη.