Tolis Vaggelis
University of Ioannina, Department of History and Archaeology
Type: Dissertations

Η παρούσα διδακτορική διατριβή πραγματεύεται την πληθυσμιακή εξέλιξη και τα δημογραφικά χαρακτηριστικά του Πόρου κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα. Πρόκειται για ένα μικρό νησί του Αργοσαρωνικού κόλπου, που χωρίζεται από την απέναντι πελοποννησιακή ακτή με ένα κανάλι, το ελάχιστο πλάτος του οποίου ανέρχεται σε 200 περίπου μέτρα. Η υδάτινη αυτή επιφάνεια προσδίδει στον Πόρο τη νησιωτική του φυσιογνωμία, ταυτόχρονα όμως την ακυρώνει, καθιστώντας τον απλό γεωγραφικό εξάρτημα και προέκταση της Πελοποννήσου. Δεδομένου ότι ο Πόρος βρέθηκε εκτός πεδίου παρατήρησης των ιστορικών, επιχειρείται σε μία αρχική φάση η ανασύσταση του γεωγραφικού και οικονομικού πλαισίου, εντός του οποίου αναπτυσσόταν η ανθρώπινη δραστηριότητα. Επίσης, σκιαγραφείται  η δημογραφική εξέλιξη του μοναδικού και ομώνυμου οικισμού της νήσου, από την ίδρυσή του στα τέλη του 15ου αιώνα μέχρι τον αρχόμενο 20ό, καθώς και η διαμόρφωση του οικιστικού δικτύου της Τροιζηνίας, με την οποία ο Πόρος συνδεόταν ποικιλοτρόπως στη μακρά διάρκεια. Από τις σχετικές πληροφορίες προκύπτει σαφώς ότι ο πληθυσμός της νήσου βαίνει αυξανόμενος μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα. Έκτοτε, όμως, οι ρηγματώσεις στις εγχώριες οικονομικές δομές και η ισχυρή ελκτική δύναμη νεοαναπτυσσόμενων αστικών κέντρων (Αθήνα, Ερμούπολη, Πειραιάς) πυροδότησαν μεταναστευτικές εκροές, μεγάλης μάλιστα κλίμακας και έντασης, οι οποίες αποδυνάμωσαν το εντόπιο δημογραφικό κεφάλαιο. Επιπροσθέτως, από τη στατιστική επεξεργασία ενός πολύσημου σώματος πρωτογενών πηγών, συνιστάμενων κυρίως από πληθυσμιακές απογραφές, δημοτολόγια και βιβλία αποβιώσεων, μελετώνται ενδιαφέρουσες όψεις της τοπικής δημογραφικής πραγματικότητας, όπως το μέγεθος και η σύνθεση των νοικοκυριών, τα ποσοστά αγαμίας του γυναικείου πληθυσμού, η ηλικία κατά τον γάμο, η φυσιογνωμία των διοικουμένων από γυναίκες οικιακών ομάδων, η δομή του πληθυσμού, οι επαγγελματικές απασχολήσεις των κατοίκων, τα μεταναστευτικά ρεύματα με αφετηρία ή απόληξη το νησί αλλά και το βάρος του θανάτου. Ειδικά ως προς το τελευταίο ζήτημα διερευνάται το νοσολογικό υπόβαθρο της εγχώριας θνησιμότητας, η εποχική της εξέλιξη και η σύνθεσή της κατά φύλο και ηλικία. Τέλος, σε μία προσπάθεια να ριχτούν γέφυρες στην ιστορία των συλλογικών νοοτροπιών και συμπεριφορών, επιχειρείται μία καταβύθιση στα επικίνδυνα και εν πολλοίς αχαρτογράφητα νερά των ανθρωπωνυμίων και συγκεκριμένα των βαπτιστικών και πατριδωνυμικών οικογενειακών ονομάτων. Εν κατακλείδι, πρόκειται για μία μελέτη ιστορικής δημογραφίας, η οποία εκκινώντας από ένα συγκεκριμένο παράδειγμα, αυτό του Πόρου, φιλοδοξεί να θέσει ερωτήματα και βέβαια να αναζητήσει απαντήσεις για ζητήματα που άπτονται της δημογραφικής συγκρότησης του ελλαδικού χώρου εν γένει.